Η Ολική Άμεση Συλλογική Επικείμενη Επίγεια Σωτηρία που έκανε πρεμιέρα στο Edinburgh International Festival το 2019, συνεχίζει στο ίδιο ύφος που είχε ήδη διαμορφώσει ο Crouch στα προηγούμενα έργα του. Προσπαθεί να εμπλέξει ενεργά τους θεατές και να τους ωθήσει να ξανασκεφτούν τον τρόπο με τον οποίο το συμβατικό θέατρο τούς ζητά να εμπιστευτούν τον θεατρικό συγγραφέα και την καθοδήγηση μιας παράστασης. Όπως και στα άλλα έργα του Crouch, το έργο περιλαμβάνει μια ιστορία — σε αυτή την περίπτωση επικεντρωμένη σε μια αίρεση, έναν ηγέτη και τους ακόλουθούς του — την οποία ο Crouch παραλληλίζει με τους μηχανισμούς της θεατρικής δημιουργίας και τη δυναμική που αναπτύσσεται ανάμεσα στον συγγραφέα και στους θεατές.
- Κριτική Κάτια Σωτηρίου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 20/12/2025
Στο παρόν μας, μια τραγωδία χτυπά. Ένας κόσμος καταρρέει — έστω για μερικούς ανθρώπους. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα αυτή η απώλεια έχει γεννήσει κάτι νέο, όχι μια πίστη («η πίστη είναι το τέλος της νοημοσύνης»), αλλά μια θεωρία. Όπως κάθε θεωρία, έχει τους οπαδούς της, τον αρχηγό της, τους κανόνες της — και το βιβλίο της. Ένα κορίτσι κοιμάται, με το βιβλίο ακουμπισμένο δίπλα της. Μια γυναίκα την παρακολουθεί.
Η είσοδος των θεατών προϊδεάζει για κάτι πραγματικά ενδιαφέρον. Τα κινητά κλείνουν και σφραγίζονται σε έναν φάκελο (πραγματικά αυτό θα το θέλαμε σε κάθε παράσταση που πηγαίνουμε), ο κάθε θεατής οδηγείται σε μια τυχαία θέση, παίρνοντας ένα ποτήρι ζεστό νερό, και ίσως, στην αρχή της παράστασης ερωτηθεί για την ευτυχία ή την σπουδαιότητα της πίστης σε κάτι ανώτερο. Οι θεατές καλούνται να ακολουθήσουν μέσα από ένα ειδικό εικονογραφημένο βιβλίο μία σύγχρονη τραγωδία αναγνώρισης με αποχρώσεις επιστημονικής φαντασίας. Κάτω από τα στρογγυλά φώτα, με μια αίσθηση απόλυτης παρακολούθησης και «εξάρτησης» από τη διάθεση των καλλιτεχνών, η παράσταση ξεκινά.
Είναι μια ιστορία για την εξάρτησή μας από τις ιστορίες και για τη διάθεσή μας — ή την έλλειψή της — να σπρώχνουμε τα όρια όσων έχουν γραφτεί για εμάς. Ή για το πώς οι αιρέσεις είναι η πατριαρχία αποσταγμένη στην πιο καθαρή της μορφή. Ή ένα ερώτημα για τη μοίρα και το πεπρωμένο, για το τι είναι προδιαγεγραμμένο και τι μπορεί να αλλάξει μπροστά σε μια καταστροφή. Η Ολική Άμεση Συλλογική Επικείμενη Επίγεια Σωτηρία έχει μια θεματική ευπλαστότητα που αποτελεί τόσο τη μεγαλύτερη δύναμη όσο και την αδυναμία του έργου, οδηγώντας σε ένα τέλος που δεν έχει την επίδραση που στοχεύει.
Σκηνοθετικά, η παράσταση αξιοποιεί τον μικρό χώρο του Fiat για να δημιουργήσει αμεσότητα. Ο σκηνοθέτης Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος ακολουθεί ακριβώς τις οδηγίες του Tim Crouch. Οι ηθοποιοί κινούνται με δεξιοτεχνία μέσα στο κοινό, χρησιμοποιούν τη σωματικότητα, τον λόγο και την επανάληψη σαν εργαλεία που δημιουργούν έναν παλμό σχεδόν τελετουργικό. Σε αυτό το πλαίσιο, η ερμηνεία της Πέγκυς Τρικαλιώτη ξεχωρίζει. Είναι απόλυτα παρούσα, με δημιουργική ενέργεια και λεπτό έλεγχο στο πώς μετατοπίζει τον τόνο, την ένταση ή την ευαλωτότητά της. Καταφέρνει να κρατάει το ενδιαφέρον σε στιγμές όπου το υλικό ίσως να μη βοηθάει εξίσου, και δίνει στην παράσταση τον συναισθηματικό πυρήνα που αναζητά. Η Νοεμή Βασιλειάδoυ διατηρεί μια αποστασιοποίηση, ακολουθώντας κανόνες φόρμας περισσότερο, ερμηνεύοντας το κορίτσι που βρίσκεται ήδη σε έναν άλλο κόσμο. Ο Γιώργος Βαλαής (σε διπλή διανομή με τον Κωσταντίνο Μαρκουλάκη) είναι απόλυτα πειστικός και πεπεισμένος, με τη βαθιά, μεστή φωνή του να ταιριάζει ιδανικά σε ένα τέλος του κόσμου.
Παρόλα αυτά, και παρά την ευρηματικότητα της ιδέας και τις πολύ καλές επιμέρους ερμηνείες, η παράσταση έχει ένα βασικό πρόβλημα: δυσκολεύεται να δημιουργήσει ουσιαστική σύνδεση με το κοινό. Η αισθητική της, αν και ελκυστική, συχνά μοιάζει να λειτουργεί προς τα μέσα, σαν να απευθύνεται περισσότερο στο ίδιο το σύστημα της παράστασης παρά στον θεατή. Το αποτέλεσμα είναι ότι το κοινό παρατηρεί, καταλαβαίνει την πρόθεση, ακόμα και διασκεδάζει, αλλά δεν «μπαίνει» ποτέ πραγματικά μέσα στο συναισθηματικό ή νοηματικό πεδίο του έργου.
Οι επαναλαμβανόμενες σκηνές, οι αφαιρετικές εικόνες και η έμφαση στη φόρμα δημιουργούν ενότητα, αλλά απομακρύνουν τον θεατή αντί να τον φέρνουν πιο κοντά. Υπάρχουν στιγμές που μοιάζει σαν η παράσταση να ζητά τη συμμετοχή ή την ενσυναίσθηση χωρίς όμως να προσφέρει ένα σημείο πρόσδεσης, ένα σταθερό νόημα ή ένα ανθρώπινο στοιχείο που να αγγίζει πραγματικά. Έτσι, ενώ το μήνυμα της συλλογικής σωτηρίας είναι ενδιαφέρον, παραμένει αφηρημένο.
Υπάρχει η αίσθηση ότι τα δραματουργικά και σκηνοθετικά πλεονεκτήματα της παράστασης δεν αξιοποιούνται όσο θα μπορούσαν. Δεν είναι ιδιαιτέρως συναρπαστικό να διαβάζεις μαζί με τους ηθοποιούς, όσο σημαντική κι αν είναι αυτή η ιδέα για το έργο. Αυτό επίσης δίνει στην παράσταση έναν προσεκτικό, μετρημένο τόνο που καταλήγει πιο ήρεμος απ’ όσο απειλητικός, ειδικά όταν αμήχανα μέλη του κοινού συμμετέχουν.
Καλύτερες είναι οι στιγμές όπου οι εικονογραφήσεις της Rachana Jadhav συνοδεύονται από τον ηχητικό σχεδιασμό του Jeph Vanger — οι σελίδες γυρίζουν ταυτόχρονα, και η αίσθηση του συλλογικού γίνεται πιο έντονη από ποτέ.
Παρότι η παράσταση είναι φιλόδοξη και δημιουργική τελικά αφήνει διπλή εντύπωση: από τη μία, αναγνωρίζει κανείς τη φρεσκάδα της σύλληψης, τον άψογο επαγγελματισμό των ηθοποιών — με την Τρικαλιώτη να δίνει μια από τις πιο προσεγμένες και ώριμες ερμηνείες της — και τη διάθεση των δημιουργών να πειραματιστούν με ασυνήθιστες θεατρικές μορφές. Από την άλλη όμως, ο θεατής φεύγει χωρίς να έχει συνδεθεί πραγματικά. Το έργο μένει στο επίπεδο μιας ενδιαφέρουσας ιδέας, εντυπωσιακής στη σκέψη, αξιόλογης στην εκτέλεση σε αρκετά σημεία, αλλά χωρίς την απαραίτητη συναισθηματική δίοδο που θα της επέτρεπε να γίνει πραγματικά ουσιαστική.
Μετάφραση/ σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος
Μουσική & Sound design: Jeph Vanger
Κοστούμια: Μαρία Σεσίλ Ιγγλέση
Σύλληψη σκηνικού: Αλέξανδρος Ραπτοτάσιος
Σχεδιασμός Φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου
Εικονογράφηση Βιβλίου: Rachana Jadhav
Βοηθός σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Πάνου
Σκηνογραφία: Marco Turcich, Antonello Corvaro
Ψηφιοποίηση σκηνογραφίας: Δημοσθένης Κλιμενωφ
Πρωταγωνιστούν
Πέγκυ Τρικαλιώτη, Νοεμή Βασιλειάδου
και σε διπλή διανομή ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης και ο Γιώργος Βαλαής