Είδαμε το έργο “Να ξέρετε πως αυτό που ακούτε είναι σφύριγμα τρένου” – Κριτική της Παράστασης

Για τρίτη συνεχή χρονιά, το έργο «Να ξέρετε πως αυτό που ακούτε είναι σφύριγμα τρένου» παρουσιάζεται στο Θέατρο Olvio, και εξακολουθεί να προκαλεί ισχυρό αποτύπωμα στη θεατρική σκηνή της Αθήνας. Το κείμενο του Θανάση Τριαρίδη, αιχμηρό και πολιτικά φορτισμένο, δεν προσφέρει ούτε παρηγοριά ούτε καταφύγιο. Αντίθετα, τοποθετεί τον θεατή απέναντι στην πιο άβολη εκδοχή του εαυτού του: τον ρόλο του θεατή πολιτικών και κοινωνικών εγκλημάτων που δεν φαίνεται να τον αφορούν – μέχρι να τον αφορούν απόλυτα.

• Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
• Ημερομηνία Δημοσίευσης 12/10/2025

Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα μετα-γραφειοκρατικό σύμπαν: ένα κρατικό γραφείο, τρεις υπάλληλοι, ένας διευθυντής και ένας βουβός καθαριστής με αντισφυξιογόνο μάσκα. Η εικόνα είναι φαινομενικά απλή, σχεδόν αλληγορική, όμως πολύ σύντομα μετατρέπεται σε θεατρικό ναρκοπέδιο. Οι ήρωες συζητούν, ανταλλάσσουν κοινωνικούς ρόλους, χάνουν και ξαναβρίσκουν την ψυχραιμία τους  κι όλα αυτά υπό την πίεση μιας διαρκούς απειλής: πως «κάτι συμβαίνει» έξω απ’ αυτό το δωμάτιο. Το επαναλαμβανόμενο twist του Chubby Checker δεν είναι τίποτα άλλο από μια στροφή προσωπικοτήτων, μια ανατροπή της αναμενόμενης συμπεριφοράς. Το σφύριγμα του τρένου δεν είναι θόρυβος. Είναι σήμα κινδύνου. Είναι υπενθύμιση.

Το έργο δεν μας δείχνει πτώματα. Δεν αναπαριστά ναυάγια. Δεν λέει “έξω” λέξεις όπως «προσφυγικό», «σύνορα», «καταστολή». Όμως κάθε του ατάκα στάζει την απουσία εκείνων που πνίγηκαν. Και κάθε παύση του είναι βουβή υπόμνηση των λέξεων που δεν είπαμε όταν έπρεπε. Η γραφή του Τριαρίδη δεν στοχεύει να ευαισθητοποιήσει· επιδιώκει να ενοχλήσει. Είναι λόγος πολιτικός χωρίς δημαγωγία, φιλοσοφικός χωρίς ρητορεία, ποιητικός χωρίς εξωραϊσμούς. Το “γραφείο” του έργου,  αυτό το γραφειοκρατικό κουτί χωρίς χρόνο και τόπο ,  είναι απλώς το σκηνικό για να ξεδιπλωθεί το αληθινό σκηνικό: η απόλυτη κανονικοποίηση της βαρβαρότητας.

Η δραματουργία του Τριαρίδη αξιοποιεί τις τεχνικές της αποστασιοποίησης, του παραλόγου και της αντιστροφής εξουσιών για να θέσει ηθικά διλήμματα χωρίς εύκολες απαντήσεις. Το έργο δεν αποκαλύπτει αμέσως τις προθέσεις του· προτιμά να τις σταλάζει, σαν δηλητήριο. Στο φόντο της πλοκής διαγράφεται καθαρά το τραύμα του ναυαγίου στην Πύλο, οι χαμένες ζωές, η κρατική συγκάλυψη, το κρατικό έγκλημα. Όμως δεν πρόκειται απλώς για πολιτικό θέατρο. Είναι κάτι βαθύτερο: μια τελετουργία ανάκρισης – όχι των χαρακτήρων, αλλά του κοινού.

Η σκηνοθεσία των Νίκου Μαρνά και Γιώργου Γκιόκα σέβεται απόλυτα το υλικό. Δεν προσπαθεί να το “διακοσμήσει”· το φωτίζει με μέτρο, το σκάβει, το αναπνέει. Οι μεταβολές των ρυθμών, η αίσθηση εγκλωβισμού, οι απότομες εναλλαγές ύφους – από το κωμικό στο τραγικό – επιτελούν όχι μόνο αφηγηματική αλλά και ηθική λειτουργία: φέρνουν τον θεατή αντιμέτωπο με την αστάθεια της αλήθειας. Αποφεύγοντας εντυπωσιασμούς, στήνουν έναν ψυχρό, σχεδόν αποστειρωμένο χώρο, στον οποίο η ένταση δεν εκρήγνυται αλλά διογκώνεται. Οι φωτισμοί, τα κοστούμια και ο ήχος χτίζουν μια ατμόσφαιρα απομόνωσης και εσωτερικής πίεσης. Η σιωπή παίζει εξίσου σημαντικό ρόλο με τον λόγο, ενώ η χρήση της βωμολοχίας, σε επιλεγμένα σημεία, λειτουργεί όχι για πρόκληση, αλλά για να υπενθυμίσει την ωμότητα της πραγματικότητας.

Η παράσταση δεν δίνει άνεση. Δεν προσφέρει κάθαρση. Κι αυτό είναι ίσως το πιο τίμιο και αναγκαίο χαρακτηριστικό της. Γιατί σήμερα, σε μια εποχή που η βία και η αδικία προβάλλονται καθημερινά στις οθόνες μας με τον παγωμένο ρυθμό του δελτίου ειδήσεων, το θέατρο καλείται να ξυπνήσει εκείνο που τα δελτία δεν μπορούν: τη συνείδηση του καθενός από εμάς.

Οι ερμηνείες είναι απόλυτα εναρμονισμένες με το υλικό. Ο Νίκος Μαρνάς, ως νεοεισερχόμενος υπάλληλος, μεταφέρει με ακρίβεια το βάρος της σταδιακής του διάβρωσης – από αθώος παρατηρητής σε διστακτικό συνένοχο. Ο Γιώργος Γκιόκας, με την έξοχη κίνηση του, ενσαρκώνει τον διευθυντή με μια σχεδόν παιγνιώδη ωμότητα· ένας χαρακτήρας που χτίζει την εξουσία του μέσα από την ευκολία με την οποία αποδομεί την ηθική, είναι απειλητικός στην αυθάδεια της εξουσίας του· ένας χαρακτήρας που απολαμβάνει τη σύγχυση, χειρίζεται τον φόβο με κυνισμό, κι όμως δεν παύει να θυμίζει πρόσωπα που έχουμε συναντήσει. Ο Νίκος Στεργιώτης, ως παλαιός υπάλληλος, αποδίδει με εντυπωσιακή σταθερότητα τον ρόλο του ανθρώπου που έχει μάθει να επιβιώνει μέσω της σιωπής,  εκπαιδευμένος στη συνενοχή, συνηθισμένος στην αποστασιοποίηση, είναι η φωνή της συστημικής κανονικότητας, που ταράζεται όταν αντιλαμβάνεται πόσο αναλώσιμος είναι.

Η χημεία μεταξύ των ηθοποιών είναι φανερή, ιδιαίτερα στις στιγμές συγκρούσεων και αποκαλύψεων. Το έργο δεν τους ζητά να υποδυθούν απλώς χαρακτήρες, αλλά να ενσαρκώσουν καταστάσεις, να γίνουν φωνές ενός ηθικού και πολιτικού λαβύρινθου. Κι αυτοί, με ακρίβεια και αλήθεια, ανταποκρίνονται.

To «Να ξέρετε πως αυτό που ακούτε είναι σφύριγμα τρένου» δεν είναι εύκολη παράσταση. Δεν προσφέρεται για ψυχαγωγία με την κλασική έννοια. Είναι μια θεατρική εμπειρία που χτίζεται πάνω στην ένταση, την ενοχή, τη σιωπή και την υπαρξιακή ευθύνη. Σε έναν καιρό που οι αποκαλύψεις για τα σοβαρά πολιτικά εγκλήματα  χάνονται στην πλημμύρα του διαδικτύου, αυτή η παράσταση έρχεται να φωνάξει κάτι βαθιά άβολο: πως η αδιαφορία είναι συνενοχή, και πως καλό είναι να μιλάμε για τα εγκλήματα που διαπράττει το κράτος τη στιγμή που γίνονται.  Να τη δείτε οπωσδήποτε.