Είδαμε τους Πνεύμονες – Κριτική της Παράστασης

Μια άδεια σκηνή. Δύο σώματα. Δύο φωνές. Και μια ανάσα που άλλοτε κόβεται και άλλοτε διεκδικεί χώρο να υπάρξει. Στην παράσταση «Πνεύμονες» του Duncan Macmillan, η σιωπή αποκτά πυκνότητα, και ο λόγος μεταμορφώνεται σε παλμό. Στο λιτό αλλά αφοπλιστικό Θέατρο Κάτω απ’ τη Γέφυρα, το έργο ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Ειρήνης Λαμπρινοπούλου, δίνοντας υπόσταση σε μια σχέση που γεννιέται, εξελίσσεται, φθείρεται και ξαναγεννιέται μέσα σε έναν κόσμο εύθραυστο – όπως οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές του.

• Κριτική Κάτια Σωτηρίου
• Ημερομηνία Δημοσίευσης 14/5/2025

Ένα ζευγάρι, χωρίς όνομα, στέκεται αντιμέτωπο με ένα φαινομενικά απλό ερώτημα: Να φέρουμε ένα παιδί σ’ αυτόν τον κόσμο; Μα το ερώτημα αυτό φουσκώνει και ξεχειλίζει, ξεδιπλώνοντας φόβους, ενοχές, επιθυμίες και αντιφάσεις. Είναι μια ιστορία που δεν φοβάται να πιάσει τον παλμό μιας ολόκληρης γενιάς – της γενιάς που αμφιβάλλει για τα πάντα: το αύριο, την αγάπη, το περιβάλλον, τον εαυτό της.

Στην εκδοχή της Ειρήνης Λαμπρινοπούλου κυρίως, δημιουργείται η αίσθηση πως η κρίση λειτουργεί πρωτίστως ως μεταφορά για τη σχέση του ζευγαριού, παρά ως κάτι που έχει πραγματικές συνέπειες στις διαπροσωπικές και ενδοπροσωπικές τους σχέσεις. Η κλιματική κρίση μετατρέπεται σχεδόν σε υφή πλοκής — μία από τις πολλές σύγχρονες, αλληλένδετες αγωνίες που αντιμετωπίζει το ζευγάρι, και όχι μια πανταχού παρούσα υπαρξιακή απειλή που διαπερνά τα πάντα καθώς η παράσταση φαίνεται περισσότερο προσηλωμένη στη «σάρκα» της σχέσης ανάμεσα στους χαρακτήρες.

Υπάρχουν στιγμές πραγματικής ομορφιάς στη σχέση αυτή — είναι γεμάτη από τις αντιφάσεις που θα περίμενε κανείς από δύο ανθρώπους που είναι καιρό μαζί: γεμάτη με μικρές, καθημερινές σκληρότητες που απορρίπτονται αμέσως, αλλά καρφώνονται στα πλευρά και ανθίζουν χρόνια αργότερα. Το ζευγάρι έχει μια ενδιαφέρουσα, ελαφρώς ασύμμετρη δυναμική — μια σχέση σαν τραμπάλα, που πάντα γέρνει περισσότερο προς τη μία πλευρά. Μικρές ρωγμές συνεχίζουν να ανοίγουν κάτω από τα πόδια τους.

Ο Macmillan γράφει με πλήρη επίγνωση των συχνά εγωκεντρικών, μεσοαστικών (και εν προκειμένω λευκών) ανησυχιών των ηρώων του. Ο Μακμίλαν τοποθετεί τον περιβαλλοντισμό στην καρδιά της ταυτότητας των χαρακτήρων του – μέρος των φιλελεύθερων διαπιστευτηρίων τους, αν και με έναν εντελώς παθητικό τρόπο. Το «ανακυκλώνουμε» γίνεται ένα κενό ρεφρέν, που τεκμηριώνει απεγνωσμένα τον ισχυρισμό ότι είναι «καλοί άνθρωποι» – όπως και η επιμονή τους: «Δίνουμε σε φιλανθρωπικούς σκοπούς». Μεγάλη παύση. «Δεν το κάνουμε;» Η ανησυχία για το περιβάλλον είναι στην πραγματικότητα απλώς κάλυψη για το άγχος τους για το αν είναι καλοί άνθρωποι. Το γεγονός ότι ανησυχούν από μόνο του είναι ένα είδος υποκατάστατου ακτιβισμού. Η παθητική τους φροντίδα είναι απόδειξη της καλοσύνης τους και αναιρεί την ανάγκη να δράσουν πραγματικά.

Και όμως, παρά τον πόνο του κοινού για την κατάρρευση αυτών των υποτιθέμενα «καλών ανθρώπων», υπήρχε μια διαβεβαίωση στην πραγματικότητα που απεικονιζόταν ότι, ανεξάρτητα από το πόσο εξιδανικεύουμε τους συντρόφους μας, όσο κι αν ευχόμαστε να είμαστε τέλειοι σύντροφοι και ονειρευόμαστε τέλειες συνθήκες, η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε τέτοιες προσδοκίες, και θα ήταν καλό να το συνειδητοποιήσουμε αυτό. Όπως σημειώνεται προς το τέλος του έργου, πρέπει να κάνουμε το καλύτερο δυνατό με ό,τι έχουμε – και το ίδιο ισχύει και για την κλιματική κρίση.

Το καστ, κάνει εξαιρετική δουλειά στο να εμπλουτίσει τα βασικά στοιχεία του σεναρίου του Μακμίλαν, το οποίο είναι αξιοσημείωτο για την έλλειψη σκηνικών οδηγιών. Οι διάλογοι του έργου, αν και δεν είναι ιδιαίτερα αξιομνημόνευτοι, κινούνται γρήγορα και με τόσο έντονη πρόθεση που ούτε μια λέξη δεν μοιάζει χαμένη.

Η Ελένη Δαφνή και ο Βασίλης Ζώης παραδίδουν δύο σπουδαίες ερμηνείες. Η Δαφνή, με κοφτή ευαισθησία και εκρηκτικές σιωπές, ενσαρκώνει τη γυναίκα που σκέφτεται μέχρι να πνιγεί στις σκέψεις της. Αξιοποιεί στο έπακρο κάθε ρυθμό στις πλούσιες γραμμές της, βρίσκοντας χιούμορ, ζεστασιά και πάθος, καθώς και αποτυπώνοντας τις εντυπωσιακές ιδιότητες που κάνουν τον δύσκολο, μερικές φορές χαρακτήρα της, να μοιάζει οικείος. Μια πολύ δυναμική και αξιοσημείωτη ερμηνεία.

Ο Ζώης, γήινος και διακριτικά συγκινητικός, αντιπαραβάλλει μια ήρεμη δύναμη. Μαζί, συνομιλούν σαν να ήταν οι σκέψεις του ίδιου ανθρώπου – εκείνου που δεν είναι πια σίγουρος για τίποτα, μα συνεχίζει να ελπίζει. Ο δικός του ρόλος είναι περισσότερο αντιδραστικός, γεμάτος διακοπές, μισοτελειωμένες προτάσεις, ενώ εκείνη είναι ένα τσουνάμι σκέψεων — τίποτα δεν έχει υπολογιστεί ή λογοκριθεί πριν εκτοξευθεί στο φως.

Η σκηνοθεσία αφήνει χώρο στους ηθοποιούς να αναπνεύσουν. Το γυμνό σκηνικό γίνεται ο καμβάς πάνω στον οποίο προβάλλονται όλες οι πιθανότητες μιας ζωής – με ή χωρίς παιδί, με ή χωρίς μέλλον. Δεν υπάρχουν φτιασίδια, δεν υπάρχουν τεχνάσματα. Μόνο αλήθεια.

Οι «Πνεύμονες» δεν είναι απλώς ένα έργο για τη γονεϊκότητα· είναι ένας στοχασμός για την ευθραυστότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι μια κραυγή – και ταυτόχρονα ένα ψίθυρος – για το τι σημαίνει να θέλεις να αγαπήσεις μέσα σε έναν πλανήτη που καταρρέει. Η παράσταση θα συνεχιστεί και με τη χειμερινή σεζόν, και αξίζει να μπει στον προγραμματισμό σας από τώρα.