“Η τάξη μας” του Ταντέους Σλομποτζιάνεκ Tadeusz Slobodzianek Εθνικό Θέατρο – Κεντρική Σκηνή
Κριτική Στέλιος Αντωνιάδης
Ο γεννημένος το 1955 στην Σιβηρία, όπου είχαν εξοριστεί οι γονείς του, Ταντέους Σλομπότζιανεκ είναι ο σημαντικότερος θεατρικός συγγραφέας της Πολωνίας. Η αξία του ως συγγραφέα αλλά και σκηνοθέτη έχει αναγνωριστεί παγκόσμια. Επίσης παίζει σημαντικό ρόλο στη θεατρική εκπαίδευση των νέων της χώρας του. Είναι διευθυντής του Θεάτρου Gustav Holoubek της Βαρσοβίας.
Στην τελευταία σελίδα του βιβλίου μου «Κωνσταντινούπολη, Η πόλη που με ακολουθεί υπάρχει μια φράσει ερωτηματικό όπου γράφω: «ίσως θα ήταν καλύτερο να είχα γεννηθεί στην Ελβετία ή στην Αγγλία, ίσως πάλι όχι, ποιος ξέρει;». Μια φράση, κατά τη γνώμη μου πολύ σημαντική. Η σημαντικότητα της οφείλεται στο ότι ο τόπος που γεννιέσαι επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό τη ζωή σου. Άλλο είναι να γεννηθείς στην Ελβετία και άλλο στην Πολωνία.
Το θέμα
Η Πολωνία όπως είναι γνωστό είναι μια μεγάλη χώρα που έχει την ¨ατυχία¨ να βρίσκεται ανάμεσα σε δύο μεγάλες δυνάμεις, τη Γερμανία και τη Ρωσία, γεωγραφική θέση που δημιούργησε πολλά προβλήματα στη χώρα και ιδιαίτερα στην περίοδο γύρω από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Βέβαια η χώρα σου δεν είναι οικόπεδο που το διαλέγεις να είναι γωνιακό και να έχει καλή θέα. Είναι ο τόπος που γεννιέσαι με όλα τα επακόλουθα. Αυτό είναι και το θέμα του έργου.
Σε μια πόλη της Πολωνίας οι συμμαθητές σε κάποιο σχολείο ξεκινούν με τραγούδια και χαρές, την αμεριμνησία της ηλικίας, τα όνειρα και τις προσδοκίες. Στις επόμενες φάσεις της ζωής τους τα πράγματα εξελίσσονται ανάλογα με την πολιτική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα. Σε κάποια φάση βρίσκεται κάτω από τον ρωσικό ζυγό, σε άλλη κάτω από τον ρωσικό και τον γερμανικό ζυγό, ανατολικά και δυτικά, για να καταλήξει υποδουλωμένη στη Γερμανία. Αυτό είναι το δυσάρεστο το ακόμα όμως πιο δυσάρεστο είναι ότι σε κάθε φάση βρίσκονται Πολωνοί λακέδες, προδότες έτοιμοι να υπηρετήσουν τον εχθρό με αντάλλαγμα την απόκτηση εξουσίας και πλούτου αλλά και για να καταπιέσουν τους συμπατριώτες τους με επίδειξη δύναμης την οποία ποτέ δεν είχαν. Πρόκειται για τα πολύ γνωστά αποβράσματα που υπάρχουν ακόμα και σήμερα, έτοιμα να υπηρετήσουν τον κάθε αφέντη για λίγα αργύρια, για την απόκτηση κάποιας θέσης, για την απόλαυση κάποιων προνομίων.
Τελικά ανάμεσα σε όλους αυτούς τη μεγαλύτερη καταπίεση την υφίστανται οι μειονότητες και στην προκειμένη περίπτωση οι Εβραίοι. Καταπίεση που φτάνει στα όρια των πογκρόμ, των ομαδικών δολοφονιών και των πάσης φύσεως εξευτελισμών. Η φιλίες του σχολείου και οι κάθε άλλου είδους σχέσης δεν έχουν πια σημασία, οι άνθρωποι όπως φαίνεται και στο πολύ αγαπημένο μου έργο του Ιονέσκο, τον Ρινόκερο, έχουν πλέον έχουν πάψει να είναι άνθρωποι, έχουν γίνει άγρια θηρία έχουν αποκτηνωθεί.
Όταν όμως περάσουν τα χρόνια κάνοντας ο κάθε ένας τον απολογισμό της ζωής του κατανοεί τα λάθη που έκανε αλλά είναι πλέον αργά πολύ αργά. Έχει καταστρέψει τη ζωή του, τη ζωή των άλλων, έχει κάνει κακό στο κοινωνικό σύνολο και η όποια εξιλέωση δεν είναι τίποτα μπροστά στο κακό που έγινε με φωτιά και τσεκούρι, μαχαίρι και πιστόλι. Οι άνθρωποι κατορθώνουν να επιβιώνουν, τα τραύματα όμως είναι δυσεξάλειπτα και τίποτα και κανείς δεν μπορεί να τους δώσει συγχωροχάρτι για αυτά τα ολέθρια που έκαναν.
Το καθηλωτικό κείμενο του Πολωνού Ταντέους Σλομποτζιάνεκ, γραμμένο το 2009, βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία και αφορά στη δολοφονία των Εβραίων κατοίκων της πόλης Γιεντβάμπνε από τους καθολικούς συντοπίτες τους. Το έργο παρακολουθεί τη ζωή των συμμαθητών σε μια πορεία από το χθες στο σήμερα, καταγεγραμμένη με ψυχραιμία αλλά και συναίσθημα. Μπορεί άραγε ο χρόνος να επουλώσει τις πληγές; Το σήμερα να αθωώσει το χθες; Τι συμβαίνει όταν οι ιστορικές συγκυρίες στιγματίζουν τις ζωές των ανθρώπων και αποκαλύπτουν τις σκοτεινές όψεις του εαυτού τους;
Συντελεστές:
Στη μετάφραση, από την Έρι Κύργια δεν διέκρινα λάθη, Η σκηνοθεσία του Τάκη Τζαμαργιά πολύ καλή. Όπως και τα σκηνικά – κοστούμια της Ελένης Μανωλοπούλου. Η μουσική από τον Δημήτρη Μαραμή συμβάλλει στη δημιουργία της σωστής ατμόσφαιρας. Στίχοι Τραγουδιών: Σωτήρης Τριβιζάς. Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης. Κίνηση: Ζωή Χατζηαντωνίου. Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Μάκης Μεζόπουλος. Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Δάφνη Παπαϊωάννου. Β’ βοηθοί σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Έλλη Αποστολάκη,
Αλέξανδρος Γαρνάβος
Διανομή:
Κώστας Γαλανάκης, Καίτη Κωνσταντίνου, Γιάννης Νταλιάνης, Βασίλης Μαγουλιώτης, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Ράνια Οικονομίδου, Άλκης Παναγιωτίδης, Γιώργος Πυρπασόπουλος, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Χάρης Χαραλάμπους. Όλος ο θίασος πάρα πολύ καλός. Στα βίντεο που παρακολούθησα, από ανεβάσματα σε άλλες χώρες, οι ηθοποιοί είναι κάπως νεώτεροι σε ηλικία.
Μουσικός επί σκηνής: Γιώργος Σχοινάς (ακορντεόν)