Το Μήδειας Υλικό του Χάινερ Μύλλερ σε σκηνοθεσία Άντζελας Μπρούσκου παρουσιάζεται στο Bios από τις 22 Μαρτίου ως τις 18 Απριλίου. Το «Μήδειας Υλικό» είναι ένα από τα έργα του Γερμανού θεατρικού συγγραφέα Χάινερ Μίλερ, που έγραψε στις αρχές της δεκαετίας του ’80 επιχειρώντας να διαβάσει το σήμερα, μέσα από το μυθολογικό υλικό της Μήδειας. Οι μηχανισμοί της εξουσίας, η έννοια της δικαιοσύνης, η βία, η ανάγκη ρήξης με το κατεστημένο και η χειραφέτηση είναι μερικά μόνο από τα ζητήματα, που θίγει το κείμενο, καθιστώντας το διαρκώς επίκαιρο, παρότι έχουν περάσει 40 χρόνια από την κυκλοφορία του.
- Κείμενο Κάτια Σωτηρίου
- Φωτογραφίες Ελπίδα Μουμουλίδου
- Ημερομηνία Δημοσίευσης 2/4/2024
Στο πρωτότυπο τρίπτυχο των κειμένων Ρημαγμένη Όχθη – Μήδειας Υλικό – Τοπίο με Αργοναύτες, ο Μύλλερ παραδίδει τρία κείμενα, το καθένα με διαφορετικό στυλ: Η Ρημαγμένη Όχθη, είναι ένα λυρικό κομμάτι, το Μήδειας Υλικό έχει τη μορφή δράματος, σε ιαμβικό επτάμετρο – αναφορά στην κλασική γερμανική ποίηση – με συγκεκαλυμμένο στίχο και το Τοπίο με Αργοναύτες είναι ένα ποίημα σε πρόζα.
Ο Heiner Müller έγραψε το θεατρικό τρίπτυχο μεταξύ του 1974-1982. Ο μύθος της Μήδειας, ένα σύμβολο του Ξένου, του Άλλου, « Εγώ ούτε γυναίκα ούτε άντρας» όπως χαρακτηριστικά τοποθετείται η Μήδεια, μην αναγνωρίζοντας φύλο, γένος, φυλή. Ο διάσημος Γερμανός συγγραφέας ενσωματώνει το ταξίδι της τραγικής ηρωίδας μέσα στο σύγχρονο τοπίο της (μετα)Ιστορίας, το κυρίαρχο σκηνικό του θεατρικού σύμπαντος. Μέσα από αφηρημένη και πυκνή γλώσσα γεμάτη καθαρές εικόνες, ο συγγραφέας δημιουργεί έναν λόγο που είναι ταυτόχρονα βαθύς και υποβλητικός.
Το έργο του Müller εμπλέκεται με αυτό που μπορεί ωφέλιμα να ερμηνευτεί ως ένα ηθικό έργο, ένα έργο που τοποθετεί το ανθρώπινο υποκείμενο στο επίκεντρό του. Ο κύκλος της Μήδειας του Müller μεταμορφώνει τους χώρους του ευριπίδειου θεάτρου για να πολιτικοποιήσει μια γκάμα αποτυχιών που ταυτίζει με τη νεωτερικότητα: την κοινωνική αλλοτρίωση, την πολιτική διαφθορά και υποκρισία, τον ιμπεριαλισμό, τη σεξουαλική ανισότητα. Όλα αυτά τα προβλήματα αναφέρονται λόγω των καταστροφικών τρόπων με τους οποίους επηρεάζουν τη θέση και την ακεραιότητα του ανθρώπινου υποκειμένου στον σύγχρονο κόσμο. Το ηθικό του έργο παραμένει πραγματικό και σχετικό ακόμα περισσότερο σήμερα – και, αυτό είναι που περιλαμβάνει την ολοκλήρωσή του, το δέσιμο μιας μάλλον κατακερματισμένης αφήγησης και την τελική του επίλυση στον κατάλογο πολιτικών προβλημάτων που τόσο σοβαρά αναφέρει.
Το dea ex machinâ του κειμένου του Müller δεν είναι, τελικά, τόσο μια έκρηξη βόμβας όσο αυτό που σημαίνει αυτή η έκρηξη: μια τελική δικαίωση μιας ουμανιστικής ηθικής, η ελπίδα ότι μια τέτοια καταστροφή δεν θα ξανασυμβεί. Είτε θεωρείται θέατρο avant-garde ως έργο ενός “οιονεί αντιφρονούντος” ή εκκεντρικού καλλιτέχνη, η Μήδεια του Müller μας εκλιπαρεί να εξετάσουμε το “ανθρώπινο” ως ένα πολιτικό κατασκεύασμα, που επισημαίνει την ηθική σημασία αυτού του σχηματισμού για τον σύγχρονο κόσμο και μας υπενθυμίζει τους κινδύνους της ηθικής χρεοκοπίας όταν το «ανθρώπινο στοιχείο» καταρρίπτεται.
Στα βάθη της ανθρωπότητας βρίσκεται η Μήδεια, η ουσία της ψυχής και η πηγή της εσωτερικής αναταραχής. Ενσαρκώνει τον αγώνα της μνήμης και την αδυσώπητη μάχη της μνήμης, του συναισθήματος, της ύπαρξης. Το σώμα είναι ένα σκάφος γεμάτο προδοσία και χωρίς ψυχή, που πλέει σε έναν κόσμο καταστροφής και χάους. Κινείται με σκοπό και επιθυμία, αλλά παραμένει αγνοώντας την ύπαρξή του. Αυτές οι πολυπλοκότητες παρέχουν μια πλούσια πηγή έμπνευσης για την εξερεύνηση της κινησιολογίας και της κίνησης στη σφαίρα του θεάτρου. Στα μάτια της Μήδειας, ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα που οδηγείται από τις ανεξέλεγκτες ορμές του, παγιδευμένος σε έναν κόσμο που δεν προσφέρει αληθινό σκοπό ή εκπλήρωση.
Ο Müller προσδιορίζει τη Μήδεια ως ένα σύνθετο αρχέτυπο με διάφορες διαστάσεις, μερικές από τις οποίες μπορεί να φαίνονται αντικρουόμενες, γεγονός στο οποίο πατά η σκηνοθεσία και σύλληψη της Άντζελας Μπρούσκου, η οποία αναλαμβάνει το ρόλο της αφηγήτριας, για να εισαγάγει το θεατή στο σύμπαν του Müller . Ο πολύπλευρος χαρακτήρας της Μήδειας, εκφράζεται σε απόλυτο βάθος και ένταση από την Παρθενόπη Μπουζούρη, σε μια ερμηνεία υψηλής σωματικής και ψυχολογικής κλίμακας, που περικλείει την ομορφιά, την οργή, την απομόνωση, την απόγνωση, την αποφασιστικότητα, που αποπνέει μια βαθιά λαχτάρα για αγάπη και πάθος, ενώ ταυτόχρονα παλεύει με τις απογοητεύσεις των κοινωνικών προσδοκιών και αναζητά εκδίκηση. Η Παρθενόπη Μπουζούρη καταφέρνει να κατακτήσει τους περιορισμούς του μικρού χώρου και να δημιουργήσει μια Μήδεια που χρησιμεύει ως δοχείο θυμού και προσωποποιεί το βασίλειο της πνευματικής σκέψης, όπως περιγράφεται από τον Müller. Η Άντζελα Μπρούσκου τοποθετεί τη Μήδεια της μέσα σε μια βιτρίνα σαν εκείνες της κόκκινης γειτονιάς στο Άμστερνταμ, σαν μια εργάτρια του σεξ, γυμνή ή στολισμένη με φορέματα και λερωμένο μακιγιάζ, γυναίκα – θύμα αιώνιο μιας τοξικής αρρενωπότητας. Μπροστά στην ταπείνωση και την υποταγή μέσα στη βιτρίνα, η Μήδεια της Μπουζούρη ενσαρκώνει τόσο την ανθεκτικότητα όσο και την ευαλωτότητα, την αγάπη και τη δυνατότητα για απόλυτη καταστροφή και παλεύει γενναία να αντέξει σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο οπορτουνισμού, ρηχής λογικής και σκληρής άσκησης εξουσίας.
Η Μήδεια διαπερνά όλες τις πτυχές της ύπαρξης, από το άτομο μέχρι την κοινωνία και όχι μόνο. Στον πυρήνα της παράστασης η Μήδεια της Μπρούσκου, λειτουργεί ως μια βαθιά αντανάκλαση των κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών καθώς και των ιστορικών γεγονότων. Λειτουργεί ως ένα ισχυρό σύμβολο που έχει υποβληθεί σε προδοσία, ένα εντυπωσιακό «υλικό» όπως εύγλωττα περιγράφεται από τον Müller στο πρωτότυπο έργο του. Στην κατακερματισμένη αφήγηση, η απόδοση της Μήδειας χρησιμεύει ως αντανάκλαση του υποσυνείδητου και του ασυνείδητου βάθους της σύγχρονης ανθρωπότητας. Αντιπροσωπεύει τους εσωτερικούς αγώνες, τις επιθυμίες και την αναζήτηση της αλήθειας που βρίσκονται μέσα σε κάθε άτομο και γίνεται σύμβολο κάθε κακοποιημένης, κάθε ξένης, κάθε βασανισμένης γυναίκας.
Η παράσταση παρέχει μια σειρά από εικόνες που συνδέονται με την ιστορία της Μήδειας, αλλά εξερευνά ψυχολογικές σκιές αντί να εικονογραφεί απλά την αφήγηση, ακόμη και στις σπάνιες στιγμές διαλόγου του κειμένου. Η σκηνοθεσία της Μπρούσκου επιτρέπει εντυπωσιακές εικόνες και υπέροχη κίνηση. Καθώς κάθε στιγμή υπάρχει στον δικό της κόσμο, περιστασιακά οδηγεί σε ένα συναίσθημα χωρίς χρόνο. Ωστόσο, το έργο αναμφισβήτητα και αποτελεσματικά, δημιουργεί άβολες και όμορφες αισθήσεις στο κοινό για να μετατρέψει τον μύθο σε ένα τραγικό όνειρο. Ο θεατής εμπλέκεται σε έναν συνεχή διάλογο με την εκτυλισσόμενη σκηνική παράσταση, συγχωνεύοντας ουσιαστικά τις προσωπικές του σκέψεις με τη συλλογική κατανόηση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της Ευρώπης.
Οι πολύ εύστοχα σχεδιασμένοι φωτισμοί από τη Στέβη Κουτσοθανάση φωτίζουν τις δραματικές στιγμές της παραγωγής, αποτυπώνοντας ουσιαστικά το συναισθηματικό βάθος της Μήδειας. Αυτή η συναισθηματική απήχηση επεκτείνεται στο κοινό, ενισχύεται περαιτέρω από τις διπλές οθόνες που πλαισιώνουν τη σκηνή. Μέσα από συναρπαστικές εικόνες τα βίντεο απεικονίζουν σκηνές καταστροφής, εικόνες απόκοσμες αλλά απόλυτα ανθρώπινες, ζωγραφιές παιδιών του πολέμου, απεικονίζοντας τον αντίκτυπο της ανθρωπότητας στη φύση και την κοινωνία.
Πολύ ενδιαφέρουσα η παρουσία του Άντριαν Φρίλινγκ που με μια στιβαρή και πολύ δυναμική σκηνική παρουσία μας μεταφέρει το συγκλονιστικό Τοπίο με Αργοναύτες στα γερμανικά, ενώ συμμετέχει ενεργά και σε μια εξαίσια οπτικά σκηνή, αυτή της φωτιάς.
Στο σύνολο της η παράσταση που δημιούργησε η Μπρούσκου κάνει αυτό που πρέπει να κάνει η θεατρική τέχνη – να καταδεικνύει και όχι μόνο να αφηγείται. Με τα πιο γυμνά μέσα, η παράσταση της καταφέρνει να δημιουργήσει ένα τεράστιο, στοιχειωτικό όραμα. Να τη δείτε οπωσδήποτε.
Ταυτότητα παράστασης:
Μήδειας Υλικό
BIOS – ΜΑΙΝ STAGE
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Συγγραφέας: Χάινερ Μύλλερ
Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου
Σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου
Πρότυπη μουσική σύνθεση: Αλέξανδρος Μήτρος
Φωτιστικός σχεδιασμός: Στέβη Κουτσοθανάση
Video / Σκηνικά / Κοστούμια: Άντζελα Μπρούσκου
Video mapping: Μάριος Γαμπιεράκης
Βοηθός σκηνοθέτη: Θάνος Χατζόπουλος
Κατασκευή σκηνικού: Φλωρεντία Χατζή
Γραφιστική επιμέλεια: Δημήτρης Νικολής
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: Θέατρο Δωματίου
Ερμηνεύουν: Παρθενόπη Μπουζούρη, Άντριαν Φρίλινγκ, συμμετοχή: Άντζελα Μπρούσκου