Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, παρουσιάζει το κείμενο του Φώτη Κόντογλου «Το Αϊβαλί η Πατρίδα μου», σε μια θεατροποιημένη σκηνική παρουσίαση με τη Χαρούλα Αλεξίου και την Όλια Λαζαρίδου, στην Κεντρική Σκηνή του Δ.Θ.Π.
- Κείμενο – Κριτική: Κάτια Σωτηρίου
O Κόντογλου γεννήθηκε στις Κυδωνιές στο Αϊβαλί όπου και ο ίδιος το αναφέρει στην αυτοβιογραφία του με μεγάλη υπερηφάνεια και θαυμασμό. Τα παιδικά του χρόνια από τα οποία έχει ευχάριστες αναμνήσεις με την ομορφιά της θάλασσας που τόσο λάτρευε και της φύσης, χαράζονται τόσο έντονα στο μυαλό του, όπου θα επηρεάσουν έντονα στο μέλλον το ζωγραφικό αλλά συγγραφικό του έργο.
Πεζογράφοι µε καταγωγή από την Μικρασία, όπως ο Φώτης Κόντογλου, εµπνέονται κυρίως από τον τόπο καταγωγής τους και ο χρόνος της µυθιστορηµατικής δράσης δεν απέχει πολύ από τον χρόνο της συγγραφής. Την ίδια περίοδο το κυρίαρχο θέµα στην τουρκική λογοτεχνία είναι η νίκη εναντίον των ιµπεριαλιστικών δυνάµεων. Ο Κόντογλου απεικονίζει το ελληνικό Αϊβαλί, σχολιάζει τα επαγγέλµατα των κατοίκων του, τον εθιµικό τους κύκλο, τον οδυνηρό ξεριζωµό και παραθέτει µια ενδιαφέρουσα εικόνα για τον Τούρκο ως Άλλο. Στο έργο του Τ’ Αϊβαλί, η πατρίδα μου, η νοσταλγική διάθεση είναι φανερή και συνδέεται άρρηκτα με τη βαθιά του πίστη στην ορθοδοξία και τη βυζαντινή παράδοση. Το ύφος του είναι απλό, λιτό, λαϊκό, γιατί ο συγγραφέας πίστευε ότι μόνο μέσα από την απλότητα στην αφήγηση επιτυγχάνεται η αυθεντικότητα. Έτσι οι ήρωές του, που θυμίζουν πρόσωπα από τους βίους αγίων και τα λαϊκά θρησκευτικά αναγνώσματα του 16ου αι., είναι άνθρωποι, απλοί, χωρίς μόρφωση, αθώοι.
Η σκηνοθεσία της Όλιας Λαζαρίδου, ήρθε σε άμεση επικοινωνία με τη γραφή του Κόντογλου, που γίνεται κήρυκας αυτής της απλότητας, της φυσικότητας. Με την πλούσια και γλαφυρή γραφή του μεταγγίζει ανεπαίσθητα τη γλυκιά ειρήνη της φύσης. Μας μιλά για μια γαλήνη μυστική, που ο ίδιος βίωσε, επιζητώντας άλλοτε τη μοναξιά μέσα σε όμορφα τοπία της πατρίδας του και άλλοτε παρατηρώντας ακόμα και τις πιο απλές και ασήμαντες παρουσίες της φύσης και ιδιαίτερα της αγαπημένης του θάλασσας. Αυτό το στοιχείο ανέδειξε ιδιαίτερα η σκηνογραφική επιλογή με τα κατάρτια και τα πανιά, υπενθυμίζοντας μας συνεχώς τον καθοριστικό ρόλο της θάλασσας και του αέρα στη διαμόρφωση της ταυτότητας των Ελλήνων της Μικρασίας.
Η Όλια Λαζαρίδου διέκρινε την αλληγορία των προσώπων του Κόντογλου αλλά και την αυτοψυχαναλυτική του χροιά. Η σκηνοθεσία της με ρεαλιστική λιτότητα, ευρηματικότητα, μέτρο και λεπτομερειακή επεξεργασία των νοημάτων, συναισθημάτων, συμβολισμών του λόγου, ανέδειξε την αφηγηματική εμβέλεια, αλλά και το αυτοβιογραφικό υπέδαφος του κειμένου. Έξυπνα επίσης στην επιλογή των κειμένων, η Όλια Λαζαρίδου κράτησε τα στοιχεία της ντοπιολαλιάς. Οι περιγραφές ή οι απλές αναφορές των τοπωνυμίων και των ανθρώπων που ζούσαν εκεί, αλλά και των συναισθημάτων και των σκέψεων του συγγραφέα για τη ζωή στην ιδιαίτερη πατρίδα του επανέρχονται πολλές φορές κρατώντας ζωντανό το λαϊκό χαρακτήρα του κειμένου.
Αυτές τις αρετές του λόγου ανέδειξαν με την ευαισθησία και το χιούμορ τους η Ολια Λαζαρίδου και η Χάρις Αλεξίου στην ερμηνεία τους.
Η Όλια Λαζαρίδου είναι μια από τις πιο χαρισματικές ηθοποιούς μας, με ιδιαίτερα αναπτυγμένη την ικανότητα σύνδεσης με το κοινό. Με την άνεση της ερμηνευτικής της παλέτας, την αμεσότητα της αλλά και τη βαθιά γνώση και αγάπη για το κείμενο, άνοιξε το δρόμο για την περιδιάβαση στα ήθη, τις αξίες, τις παραδόσεις του μικρασιατικού ελληνισμού μέσα από το λόγο του Κόντογλου, πότε με την αφηγηματική της ικανότητα, πότε με μια παιγνιώδη διάθεση, αλλά πάντα με βαθύ σεβασμό στο λαογραφικό χαρακτήρα του κειμένου.
Η Χάρις Αλεξίου, άξια συμπαραστάτρια, με μικρασιάτικη ρίζα και η ίδια, με περίσσια αισθαντικότητα, έφερε στη σκηνή όχι μόνο τη γνωστή της ερμηνευτική δεινότητα, που πια είναι πολυεπίπεδη και θεατρικά αναγνωρίσιμη, αλλά και μια υπέροχη τρυφερότητα για τον τόπο και το χρόνο των γεγονότων, έχοντας όμως πλήρη αίσθηση των αναλογιών του δραματικού και χιουμοριστικού στοιχείου του κειμένου.
Η παράσταση έκλεισε όπως ξεκίνησε: με την Χαρούλα Αλεξίου στη σκηνή, με μια βαλίτσα, σύμβολο του πονεμένου ξεριζωμού, να περιγράφει τις στιγμές του άτακτου και οδυνηρού φευγιού, της καταστροφής που ήρθε. Η Αλεξίου με τρόπο αυθεντικό, με την αμεσότητα και χοικότητα της, αφηγείται τις στιγμές αυτές με συγκινητική τραγικότητα, με εκείνο τον καημό που είχε πάντα η χροιά της φωνής της, χωρίς όμως σε κανένα σημείο να εκβιάζει το συναίσθημα.
Οι μουσικοί της Εστουδιαντίνας Νέας Ιωνίας χρωματίζουν με τις μουσικές τους την παράσταση, ενισχύοντας την αίσθηση νοσταλγίας, την ιστορική μνήμη, τα χρώματα κι αρώματα της δικής μας ανατολής. Ταιριαστά τα Κοστούμια από την Εύα Νάθενα, και οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου.
Και έτσι η παράσταση καθάρια και λιτή στα μέσα της διατηρεί μια γλυκύτητα, ένα ελαφρύ χαμόγελο, παρά τις δύσκολες περιγραφές του τέλους, ίσως γιατί αυτό που μένει είναι η βαθιά υπόκλιση των δυο ερμηνευτριών στην τέχνη του Κόντογλου, και μια εξαιρετική χημεία μεταξύ τους. Δείτε τη όσο προλαβαίνετε στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.
Το έργο-υπό μορφή θεατρικού αναλογίου-σχεδιάστηκε από τις Όλια Λαζαρίδου, Αμαλία Μουτούση και Δάφνη Ρόκου και πρωτοπαρουσιάστηκε το 2018, με σκοπό την οικονομική ενίσχυση της Μονάδας ανακουφιστικής φροντίδας Γαλιλαία.
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΡΟΝΤΗΡΗΣ
ΠΕΙΡΑΙΑΣ ARTPORTII
«Το Αϊβαλί η Πατρίδα μου»
μια θεατρική αφήγηση βασισμένη στο βιβλίο του Φώτη Κόντογλου
για λίγες ακόμη παραστάσεις
Παίζουν: Χάρις Αλεξίου και Όλια Λαζαρίδου.
Σκηνοθεσία: Όλια Λαζαρίδου
Μουσική επιμέλεια: Ανδρέας Κατσιγιάννης
Σκηνικά: Δάφνη Ρόκου – Μαγδαληνή Αυγερινού
Κοστούμια: Εύα Νάθενα
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Ρούσσου
Συμμετέχουν μέλη της ορχήστρας Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας υπό τη διεύθυνση Ανδρέα Κατσιγιάννη.
Σαντούρι: Ανδρέας Κατσιγιάννης – Σταυρούλα Σπανού
Βιολί: Σωτήρης Μαργώνης – Δημήτρης Στεφόπουλος
Ούτι: Γεώργιος Παππάς – Χάρης Τριανταφυλλίδης
Κιθάρα: Θεοδόσης Συκιώτης
Ώρες και ημέρες παραστάσεων: 09.09 – 24.09.22 (εκτός 11 & 19.09)
Ώρα έναρξης: 20:30
Διάρκεια: 70 λεπτά